نیشانه‌ی به‌هه‌شتیه‌كان و دۆزه‌خیه‌كان له‌دونیادا؟

١٨٨٧ـ عَنْ حَارِثَةَ بْنَ وَهْبٍ (رضي الله عنه): سَمِعَ النَّبِيَّ (صلی الله عليه وسلم) قَالَ: (أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِأَهْلِ الْجَنَّةِ). قَالُوا: بَلَى، قَالَ (صلی الله عليه وسلم): (كُلُّ ضَعِيفٍ مُتَضَعِّفٍ، لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللَّهِ لَأَبَرَّهُ). ثُمَّ قَالَ: (أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِأَهْلِ النَّارِ). قَالُوا: بَلَى، قَالَ: (كُلُّ عُتُلّ جَوَّاظٍ مُسْتَكْبِرٍ). [بخاري / التفسير/ ٤٦٣٤]
له‌(حارثه‌)ی كوڕی (وهب)(خوای لێ ڕازی بێت) گوێی له‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) بووه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: (پێتان بڵێم به‌هه‌شتیه‌كان كامانه‌ن) وتیان: به‌ڵێ، فه‌رمووی: (هه‌موو كه‌سێكی لاوازی خۆ به‌لاواز زان، كه‌ ئه‌گه‌ر سوێند له‌سه‌ر خوا بخوات داواكه‌ی بۆ جێبه‌جێ ئه‌كات). پاشان فه‌رمووی: (پێتان بڵێم دۆزه‌خییه‌كان كامانه‌ن) وتیان: به‌ڵێ، فه‌رمووی: (هه‌موو كه‌لله‌ ڕه‌قێكی چاوبرسی خۆ په‌رستی له‌ خۆبایی خۆبه‌زل زان).

١٨٨٨ـ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ (رضي الله عنه): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) قَالَ: (رُبَّ أَشْعَثَ مَدْفُوعٍ بِالْأَبْوَابِ، لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللَّهِ لَأَبَرَّهُ).
(ابی هریره‌)(خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله عليه وسلم) فه‌رموویه‌تی: (ڕه‌نگه‌ زۆر كه‌سی سه‌روقژ ئاڵۆسكاوی په‌ڕپوتی ده‌ركراوی به‌رده‌رگای ئه‌وتۆ هه‌بێت، ئه‌گه‌ر سوێند له‌سه‌ر خوا بخوات {كه‌ ئه‌بێ فڵان شتی بۆ بكات} بۆی جێبه‌جێ ده‌كات.

١٨٨٩ـ عَنْ عِيَاضِ بْنِ حِمَارٍ الْمُجَاشِعِيِّ (رضي الله عنه): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) قَالَ ذَاتَ يَوْمٍ فِي خُطْبَتِهِ: (أَلَا إِنَّ رَبِّي أَمَرَنِي أَنْ أُعَلِّمَكُمْ مَا جَهِلْتُمْ مِمَّا عَلَّمَنِي يَوْمِي هَذَا: كُلُّ مَالٍ نَحَلْتُهُ عَبْدًا حَلَالٌ، وَإِنِّي خَلَقْتُ عِبَادِي حُنَفَاءَ كُلَّهُمْ. وَإِنَّهُمْ أَتَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ فَاجْتَالَتْهُمْ عَنْ دِينِهِمْ، وَحَرَّمَتْ عَلَيْهِمْ مَا أَحْلَلْتُ لَهُمْ، وَأَمَرَتْهُمْ أَنْ يُشْرِكُوا بِي مَا لَمْ أُنْزِلْ بِهِ سُلْطَانًا. وَإِنَّ اللَّهَ نَظَرَ إِلَى أَهْلِ الْأَرْضِ فَمَقَتَهُمْ، عَرَبَهُمْ وَعَجَمَهُمْ، إِلَّا بَقَايَا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ، وَقَالَ: إِنَّمَا بَعَثْتُكَ لِأَبْتَلِيَكَ وَأَبْتَلِيَ بِكَ، وَأَنْزَلْتُ عَلَيْكَ كِتَابًا لَا يَغْسِلُهُ الْمَاءُ، تَقْرَؤُهُ نَائِمًا وَيَقْظَانَ. وَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَنِي أَنْ أُحَرِّقَ قُرَيْشًا، فَقُلْتُ: رَبِّ إِذًا يَثْلَغُوا رَأْسِي فَيَدَعُوهُ خُبْزَةً، قَالَ: اسْتَخْرِجْهُمْ كَمَا اسْتَخْرَجُوكَ، وَاغْزُهُمْ نُغْزِكَ، وَأَنْفِقْ فَسَنُنْفِقَ عَلَيْكَ، وَابْعَثْ جَيْشًا نَبْعَثْ خَمْسَةً مِثْلَهُ، وَقَاتِلْ بِمَنْ أَطَاعَكَ مَنْ عَصَاكَ. قَالَ: وَأَهْلُ الْجَنَّةِ ثَلَاثَةٌ: ذُو سُلْطَانٍ مُقْسِطٌ مُتَصَدِّقٌ مُوَفَّقٌ، وَرَجُلٌ رَحِيمٌ رَقِيقُ الْقَلْبِ لِكُلِّ ذِي قُرْبَى وَمُسْلِمٍ، وَعَفِيفٌ مُتَعَفِّفٌ ذُو عِيَالٍ. قَالَ: وَأَهْلُ النَّارِ خَمْسَةٌ: الضَّعِيفُ الَّذِي لَا زَبْرَ لَهُ، الَّذِينَ هُمْ فِيكُمْ تَبَعًا، لَا يَبْتَغُونَ أَهْلًا وَلَا مَالًا. وَالْخَائِنُ الَّذِي لَا يَخْفَى لَهُ طَمَعٌ وَإِنْ دَقَّ إِلَّا خَانَهُ. وَرَجُلٌ لَا يُصْبِحُ وَلَا يُمْسِي إِلَّا وَهُوَ يُخَادِعُكَ عَنْ أَهْلِكَ وَمَالِكَ -وَذَكَرَ الْبُخْلَ أَوِ الْكَذِبَ- وَالشِّنْظِيرُ الْفَحَّاشُ).

له‌ (عیاص)ی كوڕی (حمار)ی (المجاشعي)یه‌وه‌ (خوای لێ ڕازی بێت) كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) ڕۆژێكیان له‌وتارێكیدا فه‌رمووی: (بزانن كه‌ په‌روه‌ردگار فه‌رمانی پێكردووم، ئه‌وه‌ی كه‌ نازانن فێرتان بكه‌م له‌وه‌ی كه‌ له‌م ڕۆژه‌دا فێری كردووم. هه‌ر ماڵێك كه‌ خه‌ڵاتم كردبێت به‌ به‌نده‌یه‌ك ئه‌وه‌ بۆی حه‌ڵاڵه‌، من به‌نده‌كانی خۆمم هه‌موو له‌سه‌ر ڕێگای ڕاستی و یه‌كتاپه‌رستی دروست كردووه‌، كه‌چی شه‌یتانه‌كان هاتن بۆیان و له‌ دینی خۆیانیان لادان و، ئه‌وه‌ی بۆم حه‌ڵاڵ كردبوون حه‌رامیان كرد له‌ سه‌ریان، فه‌رمانیان پێكردن كه‌ هاوه‌ڵم بۆ دابنێن بێئه‌وه‌ی هیچ به‌ڵگه‌یه‌كم له‌سه‌ر ناردبێت، خوای باڵاده‌ست ته‌ماشای هه‌موو دانشتوانی سه‌ر زه‌وی كرد هه‌رهه‌موویانی لابێزرا چ عه‌ره‌بیان و چ عه‌جه‌میان مه‌گه‌ر كه‌مێك نه‌بێت له‌ پاشماوه‌ی خاوه‌ن كتێبه‌كان و، فه‌رمووی: (ئه‌ی موحه‌مه‌د من بۆیه‌ تۆم ناردووه‌ تا تۆ تاقی بكه‌مه‌وه‌ و كه‌سانی تریشت پێ تاقی بكه‌مه‌وه‌، من نامه‌یه‌كم ناردۆته‌ سه‌رتۆ كه‌ ئاو نایشواته‌وه‌، چ له‌خه‌ودا و چ له‌ بێداریدا ده‌یخوێنیته‌وه‌. هه‌روه‌ها خوا فه‌رمانی پێكردووم كه‌ قوره‌یش بسوتێنم [له‌ناویان به‌رم]. منیش وتم: په‌روه‌ردگار جا ئه‌گه‌ر وابكه‌م ئه‌وانیش وه‌كو نان سه‌رم كه‌رت و په‌رت ده‌كه‌ن، ئه‌ویش فه‌رمووی: (تۆیش ده‌ریانكه‌ وه‌ك چۆن ئه‌وان ده‌ریان كردی، له‌گه‌ڵیان بجه‌نگن ئێمه‌ یارمه‌تیت ده‌ده‌ین، تۆ سامانی خۆت ببه‌خشه‌ ئێمه‌یش پێتده‌به‌خشین له‌شكرێك بنێره‌ ئێمه‌ پێنجی وه‌ك ئه‌وت بۆ ده‌نێرین، به‌وانه‌ی كه‌ گوێڕایه‌ڵیت ده‌كه‌ن. بجه‌نگه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی لێت باخیبوون. فه‌رمووی: (به‌هه‌شتیه‌كان سیانن: كاربه‌ده‌ستێكی دادوه‌ری خێرخوازی سه‌ركه‌وتوو، پیاوێكی دلۆڤانی میهره‌بانی دڵ نه‌رم له‌گه‌ڵ هه‌موو خزم و دۆست و موسڵمانێكدا و كه‌سێكی خاووخێزانداری ده‌رونبه‌رزی بێنیاز له‌ خه‌ڵكی. فه‌رمووشی: (دۆزه‌خیه‌كانیش پێنجن ئه‌و زه‌بوون و لاوازه‌ی كه‌ هزروبیری نییه‌، ئه‌وانه‌ی كه‌له‌ نێوتاندا هه‌میشه‌ پاشكۆن، ماڵ و منداڵ و سامانیان ناوێت، ئه‌و خیانه‌تكاره‌یش كه‌ هه‌رچی بۆ ڕێكبكه‌وێت باكه‌میش بێت خیانه‌تی لێده‌كات. پیاوێكیش كه‌ به‌یانی و ئێواره‌ هه‌رده‌یه‌وێت بتخه‌ڵه‌تێنێ و له‌ماڵ و خێزانتا گزیت لێبكات- باسی ڕژدی یان درۆیشی كرد- هه‌روه‌ها كه‌ چ ڕه‌وشت و هه‌رزه‌گۆو به‌دكاریش).