خورما بە ماددەیەكی خۆراكی زۆر بە سود دادەنرێت بە تایبەتی بۆ منداڵ و كرێكارو ئافرەتی دوو گیان,

 خورما بە ماددەیەكی خۆراكی زۆر بە سود دادەنرێت بە تایبەتی بۆ منداڵ و كرێكارو ئافرەتی دوو گیان, هەروەها چالاككەری كۆ ئەندامی هەرس و نەرمكەرەوەی ریخۆڵەكان و رێگرە لە سستی و خاوی لەش بەهێزكەری بینین و ماسولكەكانە و میز كردن زیاد دەكات, ئەگەر شیردا پێكەوە بخورێن خواردنێكی تەواو كامڵە و مرۆڤ تووشی هیچ جۆرە نوقسانیەك نابێت توێژینەوە زانستەیەكان دەیان خستوە كە لە خورمادا ماددەیەكی گرژكەر هەیە بۆ مناڵدان كە دەبێتە هۆی ئاسانكردنی كرداری مناڵبوون و یارمەتی كەمكردنەوەی نەزیفی مناڵبوون دەدات لێرەدا حیكمەتی پێدانی خورمامان بۆ دەردەكەوێت, بە ئافرەتی دوو گیان پێش مناڵبوون, كە ئەم راستیە لە سورەتی (مریم) دا پێش (1400) ساڵ هاتوە: (فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا )) مريم : 23 ـ 26..

نوێترین دۆزینەوە لەم دواییانەدا لە توێژینەوەیەكدا دەركەوت سەبارەت بە كاریگەریی خورما لە پاراستنی مرۆڤ لە ژەهراویبووندا ئەنزیمەكانی جگەر رۆڵێكی سەرەكی دەبینن لە پاراستنی مرۆڤ و رزگار كردنی لەو ژەهرانە و سەرنجام رێژەیان لە خوێندا بەرز دەبێتەوە و دانابەزێت تاوەكو ئەو ژەهرە لە لەش نەكرێتە دەرەوە, ئەم ئەنزیمانە ئەگەر رێژەیان بەو بەرزیە بمێنێتەوە زەرەر بە خانەكانی لەشی مرۆڤ خۆیشی دەگەیەنن كە پێ‌ ی دەوترێت ژەهراوی بوونی ناوخۆیی لەش (التسمم الداخلی) بینراوە كە خورما چەندین ماددە و ئاوێتەی پەلدار و دەركەری تێدایە ( مركبات مخلبیە Chelating Agents) كە هەڵدەستن بە گرتنەخۆ و كۆكردنەوەی ئەو ژەهرو ماددە زیان بەخشانە بە كردارێك كە پێ‌ ی دەووترێت گرتنە خۆ و زیاننەهێشتن ( Chelation) كە پاشان ئەم ئاوێتانە ئەو ژەهرانە لەگەڵ خۆیاندا دەبەن و لە كاریان دەخەن, سەرەنجام دوو ئاكامی دەبێت: یان ئەوەتا دەیانبەن و لە ژێر پێستدا كۆیان دەكەنەوە كە زیانی نامێنێت, یان لە رێی كۆئەندامی هەرس و میز لەگەڵ پاشەرۆكاندا لە لەش دەیانكەنە دەرەوە كەواتە خورما یارمەتی جگەری مرۆڤ دەدات لە هەستان بە كردارێكی زۆر گرنگ كە بریتی یە لە نەهێشتنی كاریگەریی و زیانەكانی ژەهرەكان ( Detoxication) بە تاقیكردنەوە و بە دوادا چوونی حاڵەتەكان سەلماوە كە بەكارهێنانی (7) دەنك خورما رۆژانە بۆ ماوەی (1) مانگ دەبێتە هۆی پاراستنی مرۆڤ لە ژەهراوی بوون بۆ ماوەی ساڵێك كە تێیدا رێژەی ئەنزیمەكانی جگەر بە هیچ شێوەیەك لە راددەی ئاسایی خۆیان بەرز نابنەوە كەواتە بەكارهێنانی خورما دەبێتە چارەسەركردنی ژەهراوی بوون و لە هەمان كاتیشدا پاراستنی مرۆڤ لە ژەهراویبوونی دەرەكی و ناخۆییش ( فَهُۆ وِقَاێەٌ ۆ عِڵاج).
ئەم سیفەتە گرنگ و ناوازەیەی خورما كە ژەهراویبوون بە تەاواوەتی چارەسەر دەكات ئەو كەسانەی كە رۆژانە دوو چاری ژەهراوی بوون دەبن دەتوانن سوودی لێ‌ وەرگرن, بە تایبەتی ژەهراویبوون بە كانزا قورسەكان وە: (قورقوشم و كادمیۆم) كە دەبنە هۆی ئاكامی زۆر خراپ بۆ سەر لەش بە تایبەتی تووش بوون بە شكستهێنانی گورچیلەكان ( الفشل الكلوی Renal Failure) ئەمەش لەو كەسانەی كە لە كارگەكانی دروست كردنی پاتری و كیمیایی و پیترۆ كیمیایی و دروست كردنی چیمەنتۆ و چاپخانەی و بۆیاخچیەكان و هەر كارێكی تر كە مامەڵەی تێدا دەكرێت بە كانزاكانەوە رۆژانە ئەگەر (7) دەنك خورما بە كاربێنن ئەوا پێكهاتووەكانی ناو خورما هەڵدەستن بە كرداری لابردنی ژەهرێتی ( Detoxication) بۆ ئەو كانزایانە وپێكەوە لەگەڵ ئەنزیمە دژە ژەهرەكانی ناو جگەر زەرەریان بۆ لەش ناهێڵن.
لە لایەكی ترەوە خواردنی خورما مرۆڤ لە جۆرێكی تر لە ژەهر دەتپارێزێت كە ژەهرێك و زەرەرێكی زیندووە كە ئەویش زیندەوەرە وردە زیانبەخشەكانی نەخۆشین چونكە بە تاقیكردنەوە سەلماوە كە خورما چەندین ماددەی تێدایە كە گەشەو دابەشبوونی میكرۆبەكان نایەڵێت لە توێژینەوەیەكدا كە بە هاوبەشی لە نێوان وەزارەتی تەندروستی عێراق و رێكخراوی تەندروستی جیهانی (WHO) دا ساز درا تاقیكردنەوە لە سەر خورما كرا بۆ زانینی گونجاویی خورما وەك ناوەندێك بۆ گواستنەوەی میكرۆبی توشكەری نەخۆشی كولێرا ( Cholera) بە سەرپەرشتی پسپۆڕی نێو دەوڵەتی رێكخراوی ( WHO) دكتۆر ئۆسكار فیڵزنفیڵد كە پسپۆڕە لە نەخۆشی كۆلێرادا…
هەندێك جۆریان لە خورمای ناو بازاڕ هێناوە بە میكرۆبی كۆلێرا پیسیان كرد بە رێژەی (100) بۆ (1000) جار زیاتر لەوەی لە پیسایی نەخۆشی (كولێرادا ) دەبینرێت بینیان ئەم میكرۆبە كۆما شێوەی كۆلێرا (Vibrio Cholera) لە (3) رۆژ زیاتر نەیانتوانی لە سەر خورماكە بژین…. لێرەوە بۆیان دەركەوت كە تەنانەت لە پیسبوونێكی زۆری خورمادا بە میكرۆبی كۆلێرادا خورماكە لە ماوەی (3) رۆژدا لەو میكرۆبە خۆی پاك دەكاتەوە كەواتە خورما دژە میكرۆبیشە……